Ganito kami noon (ang karugtong)

(second and final part na ito nung Ganito Kami Noon)

Bagamat mas madali noon ang maging residente, mas mahirap naman ang mag-umpisang mamuhay sa NZ.

Unang-una, nung time na yon mahirap makahanap ng kakilalang Pinoy sa NZ. Sinong tatanungin mo? Hindi pa uso ang email at internet. Di katulad ngayon na sa pamamagitan ng Internet madaling makipagkilala at makipagkaibigan sa ibang Pinoy kahit saang lupalop ng mundo.

Dumayo kami papuntang NZ. Wala ni isang kakilala. Baon ang karampot na naipong dolyares, lumipad kami papuntang Auckland. Hindi namin alam kung ano ang dadatnan namin at kung saan kami matutulog sa unang gabi ng dating namin. Wala kaming pre-arranged accommodation. Bahala na, sa isip namin. Pagdating sa airport dun na lang kami magtatanong ng matutuluyan.

At ganoon nga ang ginawa namin. Sa airport may nakita kaming mga naka-paskil na advertisements ng mga hotel. May nakita kaming mura, yung backpackers. Tinawagan namin at nagtanong kami kung papaano puntahan. Sabi sakay daw kami ng Airport Shuttle papuntang Auckland CBD. Pagdating dun sa backpackers, e hindi naman pala pwede ang may kasamang bata. So itinuro kami sa malapit na hotel. Hila-hila ko ang dalawang malalaking maleta paakyat sa Upper Queen Street kaya’t kahit malamig ang hangin, pinagpawisan pa rin ako. Mabuti na lang may available rooms pa yung hotel. At dun nga kami nag-stay ng isang linggo.

Kung iisipin namin, maswerte na rin pala kami at walang sumundo sa amin sa airport. May naka-kwentuhan ako na dumating din dito nung 1990’s. May Pinoy pala noon na ang racket ang manundo sa airport ng mga bagong dating. Ginawa niyang business at $250 ang singil niya sa pagsundo. Another $250 naman para ituro lamang sa bagong dating kung papaano kumuha ng IRD number. At $250 na naman para ituro kung paano mag-open ng bank account. $750 lahat ang total. Lintek na Pinoy yon o, grabeng maka-taga!

Mas mahirap din maghanap ng flat na mauupahan nung time na yon. Mas marami ang naghahanap kumpara sa mga bakanteng housing. Kadalasan noon kapag nabakante ang flat pagpunta mo sa flat, may tatlo o apat pang nag-aabang. Lahat kayo magfi-fill-up ng application form. Tapos, nasa landlord na ang decision kung sino ang pipiliin. E siyempre disadvantage ka kung bagong dating ka pa lang at walang pang trabaho.

Nung 1990s mas may kamahalan din ang mga second hand na sasakyan. Pano kasi may importation tax pa noon. Lately nalang tinanggal ito kaya’t biglang nagbagsakan ang presyo ng segunda-manong wheels. Naalala ko noon nilakad namin ni esmi mula Newmarket hanggang Greenlane (3km siguro yon). Inisa-isa namin ang mga car yards na madadaanan para maghanap ng murang sasakyan na shoot sa aming budget.

Nung bandang 80s and 90s maraming Pinay ang dumating ng NZ sa pamamagitan ng pagaasawa ng Kiwi. Dahil dito ang image ng mga Pinay, lahat mail-order-brides. Madalas nga noon na kapag may bumating puti kay esmi ang karaniwang tanong sa kanya, "is your husband a Kiwi?". Pabiro naman niyang sinasagot na, "no, he's African". Maitim kasi ako.

Lastly, mas malungkot ang buhay sa NZ noon. Lahat ng shops sarado na pagdating ng alas singko. Sa weekend naman, lahat sarado na rin maliban sa mga supermarket. Kung bibili ka naman ng beer o alak, sa mga liquor stores ka lang makakabili at lunes hanggang sabado lamang. Bawal kasing magbenta ng alkohol na inumin tuwing linggo.

Ma-bo-bore to death ka talaga noon. Lalo na kung single ka o kaya hindi mo pa kasama pamilya mo. Walang mga gimik. Mararamdaman mo ang kalungkutan at ka-homesick-an lalo na’t sasapit ang pasko. Ang mga shops walang mga krismas decors. Ang mga bahay walang mga krismas lights. Tuwing maririnig mo ang mga Pinoy krismas songs tulad ng “Pasko na sinta ko” ni Gary V, o “Christmas in our hearts” ni Jose Mari Chan, naluluha ka.

Lately na lamang nauso ang mga palamuti at ilaw na pampasko dito sa NZ. Nag-extend na rin ng mga shopping hours ang mga malls. At maraming shops ang nagbubukas na rin kapag weekends.

So many things have changed in NZ during the past 10 years. There are lots of things that are easier and more convenient nowadays. Most of all, there seems to be more Pinoys in NZ today, making it easier to feel more at home. I guess there are lots of things, new migrants here should be thankful for.